Sáng sớm nói chuyện với anh Lê Nguyên Phương về chuyện “bạo lực học đường”. Thật ra tôi không rõ người khác thế nào, chứ chuyện bạo lực học đường thời nào cũng có, ngay khi tôi còn nhỏ cũng không ít lần bị bắt nạt, còn chuyện bọn con trai đánh nhau sau giờ tan học thì như cơm bữa.
Nỗi “sợ đến trường” đó tôi nhớ rất rõ, vì vậy ngay khi có con, tôi đã luôn chú ý tới việc làm sao cho con mình không bị khủng hoảng tinh thần khi phải đối mặt với những chuyện như vậy khi đi học.
Con gái lớn tôi tính tình từ bé đã không thích giao tiếp, sống khép kín, khó kết bạn. Những em như vậy rất dễ trở thành nạn nhân. Nhớ là hồi vào lớp 1, đi học bị một hai bạn ở lớp lấy hết đồ dùng học tập mà không dám nói gì. Bị cô giáo đánh bầm tím cả mông. Lên cấp 2, lớp có các bạn nổi trội, thích kết bè kết hội, không theo thì bị cô lập, theo thì phải làm nhiều thứ mình không thích.
Bạn thứ hai thì lại nghịch ngợm hiếu động quá, tuy không bị bạn cùng lớp bắt nạt nhưng lại bị cô giáo đánh, phạt, mắng chửi, có khi còn sỉ nhục trước lớp.
Tôi nghĩ chuyện bạo lực học đường có nhiều nguyên nhân, không nên chỉ quy vào thể chế chính trị hay hệ thống giáo dục. Những đứa trẻ xuất phát từ những môi trường gia đình khác nhau, được giáo dục khác nhau, theo những hệ giá trị khác nhau + bản tính tự nhiên của từng em, nên sẽ tạo ra tính cách và ứng xử khác nhau rất nhiều. Thầy cô giáo cũng vậy. Tôi thấy chúng ta đang chê bai, lên án giáo viên một cách khá không công bằng. Gia đình tôi, bạn tôi, nhiều người là giáo viên, tôi biết họ luôn nỗ lực hết mình và làm việc có tâm. Những sai lầm họ mắc khi đối xử với trẻ, có lẽ ít hơn nhiều so với chúng ta khi đối xử với chính con mình.
Làm mẹ, nguyên tắc số một của tôi là tin tưởng con mình trước tiên, luôn thể hiện sự ủng hộ và đứng về phía con, lắng nghe con. Hai mươi ba năm nay, ngày nào tôi cũng hỏi con mình mấy câu: Hôm nay ở trường thế nào? Có chuyện gì vui hay không vui không? Có gì thú vị hay thấy khó chịu không? Các bạn con thế nào? Lớp học thế nào … Đến nỗi bạn lớn có lúc phì cười bảo: Ngày nào mẹ cũng hỏi mấy câu ấy mà không chán à?
Những câu hỏi đó nghe rất tầm thường, nhưng tạo lập một thói quen cho trẻ từ bé: Quan sát, nhận thức và chia sẻ. Khi mẹ hỏi, con sẽ lưu tâm nhớ lại những chuyện xảy ra, nhận biết, nói với mẹ. Có thể chuyện không liên quan tới con, nhưng con kể lại, mẹ con cùng biết, mẹ cũng qua đó giúp con hiểu chuyện như thế nào. Và việc đó giúp con có thói quen chia sẻ thông tin với mẹ, tạo sự đồng cảm, tin tưởng nhau như bạn. Khi nghe con, tránh tuyệt đối việc đánh giá, phán xét, phê bình, áp đặt, mắng mỏ.
Trở lại chuyện bạo lực học đường. Vì theo sát con từng ngày, chú ý từng chi tiết nhỏ, nên tôi có thể biết ngay con mới bị mất đồ. Khéo léo hỏi con, con kể là bạn lấy, tôi đến trường và nhẹ nhàng nói chuyện với mấy bạn đó. Thế là xong. Những chuyện khác cũng vậy. Quan trọng là mình biết ngay khi chuyện xảy ra còn ở mức độ nhẹ, cùng bàn với con cách giải quyết. Học lớp 7, bạn ấy bị áp lực bởi mấy nhóm các cô nàng “đầu gấu” trong lớp tới mức khóc lóc, nằng nặc đòi mẹ chuyển trường. Tôi bảo con: Mẹ sẵn sàng chuyển trường cho con, nhưng con cũng suy nghĩ kỹ xem, trường nào cũng sẽ có vấn đề của nó, vậy con có thể chuyển mãi được không?. Bạn ấy xin mẹ một tuần để suy nghĩ, và sau đó quyết định ở lại trường cũ.
Đó là tuần lễ tuyệt vời nhất trong đời tôi, khi chứng kiến con gái mình từ một cô bé nhút nhát, khép kín, luôn e ngại – lột xác trở thành cô gái độc lập, mạnh mẽ. Bạn ấy đã quyết định chỉ sống như mình muốn, không để hội nhóm nào chỉ huy, chi phối mình nữa. Không ai chơi với mình? Thì có sao. Bạn ấy mang sách tới lớp đọc vào giờ nghỉ, học tiếng Anh, nghe nhạc – trong khi các nhóm kia tụ tập nói xấu mình, bạn ấy không quan tâm nữa. Thật là thú vị, chỉ sau có 6 tháng, bạn ấy trở thành người được chú ý nhất trong lớp và những cô kia lại tìm cách kết bạn với bạn ấy.
Với các giáo viên, quan điểm của tôi khá rõ ràng: Phải làm rõ ranh giới giữa dạy học và lạm quyền. Năm con gái lớn học lớp 3, bạn ấy về nhà với hai bên mông tím bầm vì bị đòn. Lúc tắm cho con tôi mới thấy, choáng váng quá. Ngay hôm sau tôi tới trường, xin gặp hiệu trưởng và nói rõ chuyện con mình. Thầy hỏi con học lớp cô nào, tôi không nói, mà đề nghị thầy triệu tập cuộc họp giáo viên toàn trường để chấn chỉnh việc đánh học sinh như vậy. Tôi nói: đây là lần đầu và không quá nghiêm trọng, nên tôi sẽ không yêu cầu kỷ luật giáo viên, tuy nhiên tôi muốn chắc chắn không em nào trong trường bị đánh như vậy nữa. Nếu còn xảy ra thì tôi sẽ kiện. Lúc đó, không nêu rõ danh tính giáo viên vì tôi muốn gửi thông điệp tới giáo viên toàn trường. Sau vụ đó, con gái bảo ở lớp cô thôi hẳn không dùng thước đánh các con nữa.
Con gái bé hồi lớp hai, tính hiếu động. Một hôm mẹ con đi ăn kem, tự dưng bé bảo con mệt, tại hôm nay cô phạt con đứng lên ngồi xuống 100 cái vì tội đùa nghịch trong lớp. Tôi nghe xong ngẩn người, sáng hôm sau lên trường gặp hiệu trưởng, bản cũ soạn lại, nhưng lần này nói đích danh cô giáo. Vì cô giáo còn trẻ măng, vừa mới ra trường, không hiểu học đâu được cái kiểu trừng phạt học sinh như thế. Đứng lên ngồi xuống 100 cái, ai thử rồi mới biết nó thế nào, đã có trường hợp học sinh ngất xỉu sau đó. Cách phạt nguy hiểm này cần phải cấm ngặt ngay lập tức. Cô giáo đó đã bị phạt truất quyền chủ nhiệm để làm gương cho giáo viên toàn trường.
Một hình thái bạo lực học đường là chỉ trích, xỉ vả, lăng nhục trẻ em. Cô thứ hai hồi lớp 7 thích tô son đi học. Biết là trường cấm, mẹ cũng nhắc, nhưng thỉnh thoảng con vẫn mang son ra tô. Có hôm nàng về nhà mặt sưng lên, mẹ hỏi thì khóc, bảo hôm nay cô bộ môn gọi con lên trước lớp, nói: Cô xấu như ma thế này, da đen, miệng rộng ngoác, lại còn tô son trông như con quỷ. Cả lớp cười ầm lên nhạo báng khiến cô nàng bị tổn thương cực độ. Khá nhiều bà mẹ trong trường hợp này sẽ đồng tình với cô và mắng con. Nhưng tôi không làm vậy. Tôi cho rằng dù con phạm lỗi, cô không có quyền sỉ nhục con. Tôi đã đến trường, đề nghị cuộc gặp hiệu trưởng, cô chủ nhiệm và cô giáo bộ môn, yêu cầu làm rõ chuyện và yêu cầu cô xin lỗi con trước lớp.
Ở Việt Nam, tôi ngạc nhiên thấy hầu hết bố mẹ đều ủng hộ thầy cô “luôn luôn đúng”, và cứ cô nói gì là chưa cần biết đúng sai, không nghe con nói, đã mắng con trước là “hư, không nghe lời thầy cô”.
Tôi dạy con tôi khác. Tôi dạy cho con tôi biết quyền của con là gì, và các thầy cô được quyền và không được quyền làm gì. Khi con có lỗi, tôi chỉ cho con thấy lỗi của con, để con nhận – nhưng đồng thời tôi cũng chỉ cho con thấy thầy cô có gì chưa đúng trong xử lý, và con có quyền có ý kiến trở lại.
Thật ra, tôi nghĩ mình là một bà mẹ khá là “phiền nhiễu”, vì trong hai năm đầu con học cấp 2, tôi đã khá nhiều lần có ý kiến về cách dạy/ nói năng/ cư xử … với cô giáo của con. Có lần cô không biết vì chuyện gì đã tát con gái tôi trước lớp – sau đó tôi đã gọi điện thoại và nhẹ nhàng nói cho cô biết là cô không có quyền làm như vậy. Cô giáo ngay hôm sau tới tận nhà xin lỗi. Tôi nói: việc con có sai thì cô nhắc, còn đánh con trước lớp là xúc phạm các em và làm các em bị tổn thương tâm lý.
Một điều thú vị là, sau này con tôi trở nên mạnh mẽ, không sợ hãi khi đi học. Các bạn cùng lớp thấy bạn mình như thế, cũng dần dần bớt sợ cô giáo, ý thức được quyền của mình. Thật là lạ là chính vì vậy mà mối quan hệ cô trò lại tốt lên rất nhiều.
Các giáo viên cũng như chúng ta, họ cũng mắc sai lầm. Và hơn nhiều người trong chúng ta, tôi thấy họ sẵn sàng lắng nghe và sửa chữa. Trong đời tôi đã gặp hàng trăm giáo viên và chưa ai trong số họ gây cho tôi ấn tượng là một kẻ tâm địa xấu. Chính vì vậy mà tôi không ngại góp ý, dù tôi cũng chỉ là một phụ huynh rất bình thường.
Tôi là Phương Hoa. Blog này là nơi tôi chia sẻ kiến thức, trải nghiệm cá nhân với các bạn. Cảm ơn đã đọc
